Kalp kapak hastalıkları ve tedavisi
Çerkezköy Özel İrmet Hospital Hastanesi’nde hasta kabule başlayan Kardiyoloji Uzmanı Uzm. Dr. Yusuf Selçuk Yıldız, kalp kapak hastalıkları hakkında bilgi verdi
Kalbimizde tek yönlü kan akımına izin veren dört adet kapak bulunur. Bunların ikisi kalbin sol tarafındaki aort ve mitral kapaklar, sağ tarafındaki triküspit ve pulmoner kapaklardır. Bu kapakların temel işlevi, dolaşan kan akımının rahatça ve doğru yönde ilerlemesini sağlamaktır. Bir kapak hastalandığı ya da hasar gördüğü takdirde meydana gelen olumsuzluklar kapak hastalıklarıdır. Bunlar kalp kapağı darlıkları ve kalp kapağı yetersizlikleridir. Kapağın tam olarak açılamadığında kan akımının tıkanmasına kapak darlığı, kapağın kan akımı geçtikten sonra tam olarak kapanamaması ve bir miktar kan akımının geldiği odacığa geri kaçması durumuna kapak yetersizliği adı verilir. Bazen aynı kapakta hem darlık, hem de yetmezlik bir arada olabilir: mitral darlığı ve yetmezliği gibi. Ancak bu durumda genellikle ya darlık, ya da yetmezlik ön plandadır.
DOĞUMSAL KAPAK HASTALIKLARI
Doğumsal olarak bu kapaklarda yapısal bozukluk olur, şekil bozuklukları, darlıklar veya 3 yaprakçık yerine 2 yaprakçıktan oluşma şeklinde olabilir.. Sık görülen aort kapağın 3 yaprakçık yerine 2 yaprakçıktan oluşmasıdır. Bunun sonucu olarak aort kapağı ne yeterli açılabilir (darlık) ne de yeterli kapanabilir (yetmezlik).
SONRADAN GELİŞEN KAPAK HASTALIKLARI
Bir takım hastalıklar normal olan kapaklarda hasar oluşturarak yapısal bozukluklara ve bunun sonucu olarak da darlık ve/veya yetmezliğe neden olurlar:
AKUT EKLEM ROMATİZMASI
Çocuk yaşlarda geçirilen ve hastanın çoğunlukla hatırlayamayabildiği akut eklem romatizmasının kalp kapaklarını da (bazen kalp zarını ve kasını da tutabilir) etkilemesi ile oluşur. Bu hastalık hassas kişilerde çoğunlukla A grubu beta hemolitik streptekok denilen bir bakterinin oluşturduğu boğaz infeksiyonunu takiben eklemlerde iltihap (ağrı, şişlik, kızarıklık) ile karakterizedir. Hastaların bir kısmında kalp de etkilenir. Ancak kalbin etkilendiği durumlarda kapak ile ilgili şikayetler çoğunlukla 20-40'lı yaşlarda ortaya çıkar. Romatizmal kapak hastalığından çoğunlukla birden fazla kapak hastalanır . En çok mitral kapak ve aort kapağı etkilenir.
Romatizmal kalp hastalığı toplum bilincinin ve sağlık düzeyinin yüksek olduğu gelişmiş ülkelerde nadir görülürken, diğer ülkelerde hala ciddi bir sağlık problemidir. Ülkemizde de kapak hastalıklarının önemli bir nedenidir.
ENDOKARDİT
Kalbin iç zarının iltihaplanmasıdır. Cerrahi müdahaleler, diş çekimleri, damardan uyuşturucu kullanımı vs gibi durumlarda kana karışan bakterilerin kapaklara hasar vermesi ile oluşur. Önceden kapak hastalığı olanlarda endokardit gelişme olasılığı daha yüksektir. Onun için kapak veya doğumsal kalp hastalığı olanlara bu gibi cerrahi müdahaleler öncesinde koruma amaçlı antibiyotik verilir .
MİTRAL VALV PROLAPSUSU
Mitral kapak gevşek yapıda olup, mitral yetmezliğinin özellikle gelişmiş ülkelerde önemli bir nedenidir.
KAPAK HASTALIKLARINA NEDEN OLAN DİĞER NEDENLER
Koroner arter hastalığı, hipertansiyon, kalp krizi, bağ dokusu hastalıkları, travmalar , kardiyomiyopati, kapak üstünde bulunan aort anevrizması, ilerleyen yaşla kapaklarda kalsiyum birikmesi (kireçlenme) gibi.
KALP HASTALIKLARINDA ŞİKAYETLER
Şikayetler ve tedaviler kapaktan kapağa değişiklik gösterir. Fakat burada tüm kapaklar için geçerli bazı noktaları belirtmek gerekir. Kapak hastalığı başlangıç safhasında iken, yani oluşturduğu darlık veya yetmezliğin hafif olduğu durumlarda, hiç bir şikayete neden olmazlar. Bu safhada muayene veya bazı laboratuar tetkikleri ile tanınabilirler. Yine bu aşamada herhangi bir tedaviye de genelde gerek görülmez.
Bütün kapak hastalıkları, ister darlık ister yetmezlik zamanla artmaya eğilimlidir. Yani darlık veya yetmezlik aylar ve yıllar geçtikçe artar, dolayısıyla günün birinde ciddi problem ve şikayetlere neden olabilir. Ancak bazen olayın ilerleme hızı oldukça yavaş olabilir ve hasta yaşadığı sürece şikayet oluşturmayabilir, dolayısı ile tedavi gerekmeyebilir.
Bazen ise yavaş seyreden ilerleme hızı bazı durumların gelişmesi ile birdenbire hızlanabilir ve aniden ciddi şikayetler ortaya çıkabilir. Endokardit veya eklem romatizmasının nüksü buna örnek olarak verilebilir .Onun için eklem romatizması geçiren hastalara nüksü önlemek için belli bir yaşa kadar antibiyotik koruması önerilir. dedi.
İlerleme hızının çok yavaş olduğu durumlarda şikayetler çok ileri evrede ortaya çıkabilir, onun için şikayet olmasa da sağlık kontrolleri önemlidir.
Kapak hastalığı şikayet oluşturacak kadar önemli hale geldiğinde, bazı şikayetlerin, hepsinde ortak olduğunu görebiliriz: halsizlik, çabuk yorulma, çarpıntı, nefes darlığı önceleri yoğun eforla gelir. Ancak olay ilerledikçe hafif eforlarla ve hatta istirahatte de olmaya başlar.
Kapak hastalığı olan kişilerin çoğu fazla bir tedavi almadan sadece düzenli muayene ve ekokardiyografi kontrolleri altında yıllarca sorunsuz bir yaşam sürmektedirler.
BAŞLICA TEDAVİ YÖNTEMLERİ
•İlaçlar: Bazı hastalarda şikayetleri azaltmak amacıyla birtakım ilaçlar kullanılmaktadır. Bunlar kalbin ritmini düzenlemek amacıyla verilen ilaçlar, vücutta biriken sıvının atılımı için idrar söktürücüler ve kalbin iş yükünü azaltmak için verilen bazı damar genişleticilerdir.
•Balon tedavisi (valvüloplasti): Özellikle mitral darlığı ve pulmoner darlığı olan hastalarda uygulanan ameliyat dışı bir tedavi seçeneğidir. Hastanın kasık bölgesi lokal anesteziyle uyuşturulduktan sonra toplardamara bir kateter yerleştirilir. Bu kateter dar olan mitral kapağa ilerletildikten sonra ucundaki sosis benzeri balon şişirilerek darlık açılır. Daha nadiren diğer kapakların darlıklarında da bu yöntem tercih edilebilmektedir.
•Perkütan kapak tamirleri ve kapak yerleştirmeleri: Son yıllarda mitral ve triküspit yetersizliğinde uygulanan kapak tamirleri, aort darlığında uygulanan perkütan kapak yerleştirme işlemleri ameliyatın riskli bulunduğu hastalarda yüz güldürücü sonuçlar göstermekte ve popülerlik kazanmaktadır.
•Kapak cerrahisi: Kapak hastalığının neden olduğu darlık ya da yetersizlik şiddetliyse gerekebilmektedir. Bazı durumlarda hastanın çok fazla şikayeti olmasa da ameliyat önerilebilir. Kapak cerrahisi hastanın şikayetlerinin azaltılmasına ve normal bir yaşam sürmesine önemli katkı sağlamaktadır.
Kapak cerrahisinde iki tür yöntem vardır. Kapağın tamiri ve kapak değiştirilmesidir. Hastalıklı kapağın değiştirilmesinde kullanılan takma (protez) kapaklar arasında en sık kullanılan mekanik kapaklar ve hayvanlardan alınan doku kapaklarıdır (biyoprotez kapaklar). Kapak tamiri en sık mitral kapak yetersizliğinde kapağın fazla hasar görmemiş olduğu durumlarda tercih edilebilmektedir. Kapak ameliyatlarının çoğunda göğüs kafesi açıldıktan sonra kalp durdurulur ve kan dolaşımı suni bir kalp-akciğer cihazıyla sağlanır. Son zamanlarda göğüs kafesinde daha küçük bir kesi yapmak suretiyle hastanın daha sonraki konforunu iyileştirecek yöntemler üzerinde durulmaktadır.
Cerrahi olarak kalp kapağının fonksiyonlarını tam olarak yerine getirilmesi hastanın ameliyattan maksimum yararı sağlaması açısından önemlidir. Özellikle mitral kapakta olmakla birlikte diğer tüm kapaklarda hedef doğal kapağın korunarak tamir yöntemleri ile onarılmasıdır. Son yıllarda hem tanı yöntemlerindeki gelişmeler hem de bu konuda deneyimlerimizin artmasıyla uygun tamir yöntemleri ile kapak değişimi olmadan hastanın doğal kapağı tamir edilebilmekte ve çok iyi sonuçlar elde edilebilmektedir.
Kalp kapak ameliyatı sonunda yapılan ameliyatın tekniğine bağlı olarak bazı öneriler ve ilaç kullanımı gerekecektir. Kalp kapağı düzeltme ve “bioprotez” denilen kalp kapak değişimi sonunda kişide ritim problemi yoksa kısa süreli kan sulandırıcı ilaç kullanılacaktır. Mekanik kalp kapak ameliyatı geçirenlerde kan sulandırıcı ilaç kullanımı ömür boyu olacaktır. Bu ilacın kullanım şekli ve dozu doktor tarafından ayarlanmalıdır. Bioprotez kalp kapağı takılan hastalar, bu kapakların 10-15 yıl içinde bozulma şansızlığı yaşayabilmektedir. Bu durumun yaşanabilme durumunda kişi ikinci kez ameliyat geçirebilmektedir. Bu tür olası durumlar hastanın operasyonun başında bilgilendirilmesi gereken konulardır.
Korunma aşamasında hastaların enfeksiyonlardan kaçınmaları bunun için gerekirse grip aşısı, zatürre aşısı gibi koruyucu önlemleri almaları, herhangi bir enfeksiyon , diş çekimi ve ameliyat öncesi durumlarda doktoruyla görüşerek koruyucu antibiyotik tedavi almaları gerekebilmektedir.
DOĞUMSAL KAPAK HASTALIKLARI
Doğumsal olarak bu kapaklarda yapısal bozukluk olur, şekil bozuklukları, darlıklar veya 3 yaprakçık yerine 2 yaprakçıktan oluşma şeklinde olabilir.. Sık görülen aort kapağın 3 yaprakçık yerine 2 yaprakçıktan oluşmasıdır. Bunun sonucu olarak aort kapağı ne yeterli açılabilir (darlık) ne de yeterli kapanabilir (yetmezlik).
SONRADAN GELİŞEN KAPAK HASTALIKLARI
Bir takım hastalıklar normal olan kapaklarda hasar oluşturarak yapısal bozukluklara ve bunun sonucu olarak da darlık ve/veya yetmezliğe neden olurlar:
AKUT EKLEM ROMATİZMASI
Çocuk yaşlarda geçirilen ve hastanın çoğunlukla hatırlayamayabildiği akut eklem romatizmasının kalp kapaklarını da (bazen kalp zarını ve kasını da tutabilir) etkilemesi ile oluşur. Bu hastalık hassas kişilerde çoğunlukla A grubu beta hemolitik streptekok denilen bir bakterinin oluşturduğu boğaz infeksiyonunu takiben eklemlerde iltihap (ağrı, şişlik, kızarıklık) ile karakterizedir. Hastaların bir kısmında kalp de etkilenir. Ancak kalbin etkilendiği durumlarda kapak ile ilgili şikayetler çoğunlukla 20-40'lı yaşlarda ortaya çıkar. Romatizmal kapak hastalığından çoğunlukla birden fazla kapak hastalanır . En çok mitral kapak ve aort kapağı etkilenir.
Romatizmal kalp hastalığı toplum bilincinin ve sağlık düzeyinin yüksek olduğu gelişmiş ülkelerde nadir görülürken, diğer ülkelerde hala ciddi bir sağlık problemidir. Ülkemizde de kapak hastalıklarının önemli bir nedenidir.
ENDOKARDİT
Kalbin iç zarının iltihaplanmasıdır. Cerrahi müdahaleler, diş çekimleri, damardan uyuşturucu kullanımı vs gibi durumlarda kana karışan bakterilerin kapaklara hasar vermesi ile oluşur. Önceden kapak hastalığı olanlarda endokardit gelişme olasılığı daha yüksektir. Onun için kapak veya doğumsal kalp hastalığı olanlara bu gibi cerrahi müdahaleler öncesinde koruma amaçlı antibiyotik verilir .
MİTRAL VALV PROLAPSUSU
Mitral kapak gevşek yapıda olup, mitral yetmezliğinin özellikle gelişmiş ülkelerde önemli bir nedenidir.
KAPAK HASTALIKLARINA NEDEN OLAN DİĞER NEDENLER
Koroner arter hastalığı, hipertansiyon, kalp krizi, bağ dokusu hastalıkları, travmalar , kardiyomiyopati, kapak üstünde bulunan aort anevrizması, ilerleyen yaşla kapaklarda kalsiyum birikmesi (kireçlenme) gibi.
KALP HASTALIKLARINDA ŞİKAYETLER
Şikayetler ve tedaviler kapaktan kapağa değişiklik gösterir. Fakat burada tüm kapaklar için geçerli bazı noktaları belirtmek gerekir. Kapak hastalığı başlangıç safhasında iken, yani oluşturduğu darlık veya yetmezliğin hafif olduğu durumlarda, hiç bir şikayete neden olmazlar. Bu safhada muayene veya bazı laboratuar tetkikleri ile tanınabilirler. Yine bu aşamada herhangi bir tedaviye de genelde gerek görülmez.
Bütün kapak hastalıkları, ister darlık ister yetmezlik zamanla artmaya eğilimlidir. Yani darlık veya yetmezlik aylar ve yıllar geçtikçe artar, dolayısıyla günün birinde ciddi problem ve şikayetlere neden olabilir. Ancak bazen olayın ilerleme hızı oldukça yavaş olabilir ve hasta yaşadığı sürece şikayet oluşturmayabilir, dolayısı ile tedavi gerekmeyebilir.
Bazen ise yavaş seyreden ilerleme hızı bazı durumların gelişmesi ile birdenbire hızlanabilir ve aniden ciddi şikayetler ortaya çıkabilir. Endokardit veya eklem romatizmasının nüksü buna örnek olarak verilebilir .Onun için eklem romatizması geçiren hastalara nüksü önlemek için belli bir yaşa kadar antibiyotik koruması önerilir. dedi.
İlerleme hızının çok yavaş olduğu durumlarda şikayetler çok ileri evrede ortaya çıkabilir, onun için şikayet olmasa da sağlık kontrolleri önemlidir.
Kapak hastalığı şikayet oluşturacak kadar önemli hale geldiğinde, bazı şikayetlerin, hepsinde ortak olduğunu görebiliriz: halsizlik, çabuk yorulma, çarpıntı, nefes darlığı önceleri yoğun eforla gelir. Ancak olay ilerledikçe hafif eforlarla ve hatta istirahatte de olmaya başlar.
Kapak hastalığı olan kişilerin çoğu fazla bir tedavi almadan sadece düzenli muayene ve ekokardiyografi kontrolleri altında yıllarca sorunsuz bir yaşam sürmektedirler.
BAŞLICA TEDAVİ YÖNTEMLERİ
•İlaçlar: Bazı hastalarda şikayetleri azaltmak amacıyla birtakım ilaçlar kullanılmaktadır. Bunlar kalbin ritmini düzenlemek amacıyla verilen ilaçlar, vücutta biriken sıvının atılımı için idrar söktürücüler ve kalbin iş yükünü azaltmak için verilen bazı damar genişleticilerdir.
•Balon tedavisi (valvüloplasti): Özellikle mitral darlığı ve pulmoner darlığı olan hastalarda uygulanan ameliyat dışı bir tedavi seçeneğidir. Hastanın kasık bölgesi lokal anesteziyle uyuşturulduktan sonra toplardamara bir kateter yerleştirilir. Bu kateter dar olan mitral kapağa ilerletildikten sonra ucundaki sosis benzeri balon şişirilerek darlık açılır. Daha nadiren diğer kapakların darlıklarında da bu yöntem tercih edilebilmektedir.
•Perkütan kapak tamirleri ve kapak yerleştirmeleri: Son yıllarda mitral ve triküspit yetersizliğinde uygulanan kapak tamirleri, aort darlığında uygulanan perkütan kapak yerleştirme işlemleri ameliyatın riskli bulunduğu hastalarda yüz güldürücü sonuçlar göstermekte ve popülerlik kazanmaktadır.
•Kapak cerrahisi: Kapak hastalığının neden olduğu darlık ya da yetersizlik şiddetliyse gerekebilmektedir. Bazı durumlarda hastanın çok fazla şikayeti olmasa da ameliyat önerilebilir. Kapak cerrahisi hastanın şikayetlerinin azaltılmasına ve normal bir yaşam sürmesine önemli katkı sağlamaktadır.
Kapak cerrahisinde iki tür yöntem vardır. Kapağın tamiri ve kapak değiştirilmesidir. Hastalıklı kapağın değiştirilmesinde kullanılan takma (protez) kapaklar arasında en sık kullanılan mekanik kapaklar ve hayvanlardan alınan doku kapaklarıdır (biyoprotez kapaklar). Kapak tamiri en sık mitral kapak yetersizliğinde kapağın fazla hasar görmemiş olduğu durumlarda tercih edilebilmektedir. Kapak ameliyatlarının çoğunda göğüs kafesi açıldıktan sonra kalp durdurulur ve kan dolaşımı suni bir kalp-akciğer cihazıyla sağlanır. Son zamanlarda göğüs kafesinde daha küçük bir kesi yapmak suretiyle hastanın daha sonraki konforunu iyileştirecek yöntemler üzerinde durulmaktadır.
Cerrahi olarak kalp kapağının fonksiyonlarını tam olarak yerine getirilmesi hastanın ameliyattan maksimum yararı sağlaması açısından önemlidir. Özellikle mitral kapakta olmakla birlikte diğer tüm kapaklarda hedef doğal kapağın korunarak tamir yöntemleri ile onarılmasıdır. Son yıllarda hem tanı yöntemlerindeki gelişmeler hem de bu konuda deneyimlerimizin artmasıyla uygun tamir yöntemleri ile kapak değişimi olmadan hastanın doğal kapağı tamir edilebilmekte ve çok iyi sonuçlar elde edilebilmektedir.
Kalp kapak ameliyatı sonunda yapılan ameliyatın tekniğine bağlı olarak bazı öneriler ve ilaç kullanımı gerekecektir. Kalp kapağı düzeltme ve “bioprotez” denilen kalp kapak değişimi sonunda kişide ritim problemi yoksa kısa süreli kan sulandırıcı ilaç kullanılacaktır. Mekanik kalp kapak ameliyatı geçirenlerde kan sulandırıcı ilaç kullanımı ömür boyu olacaktır. Bu ilacın kullanım şekli ve dozu doktor tarafından ayarlanmalıdır. Bioprotez kalp kapağı takılan hastalar, bu kapakların 10-15 yıl içinde bozulma şansızlığı yaşayabilmektedir. Bu durumun yaşanabilme durumunda kişi ikinci kez ameliyat geçirebilmektedir. Bu tür olası durumlar hastanın operasyonun başında bilgilendirilmesi gereken konulardır.
Korunma aşamasında hastaların enfeksiyonlardan kaçınmaları bunun için gerekirse grip aşısı, zatürre aşısı gibi koruyucu önlemleri almaları, herhangi bir enfeksiyon , diş çekimi ve ameliyat öncesi durumlarda doktoruyla görüşerek koruyucu antibiyotik tedavi almaları gerekebilmektedir.
