KOAH hakkında herşey

KOAH NEDİR?

“• Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH); zararlı gaz ve partiküllere karşı hava yolları ve akciğerin artmış kronik iltihabı yanıtı ile ilişkili ve genellikle ilerleyici özellikteki kalıcı hava akımı kısıtlanması ile karakterize, yaygın, önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır.

• KOAH, tüm dünyada önemli bir halk sağlığı sorunu olmasına karşın, kamuoyu ve hekimler tarafından yeterince bilinmeyen, yeterince teşhis edilmeyen ve genellikle yanlış tedavi edilen bir hastalıktır.

• Küresel Hastalık Yükü Çalışması verilerine göre, KOAH yılda 2.9 milyon ölüme neden olmaktadır. Günümüzde tüm dünyada 3. ölüm nedeni haline gelen KOAH, tüm ölümlerin de %5.5’inden sorumludur.

• Türkiye’de solunum sistemi hastalıkları en sık görülen 3. ölüm nedenidir. 2012 yılında gerçekleşen toplam 320 bin 967 ölümden 31 bin 26’sı solunum sistemi hastalıkları nedeniyle gerçekleşmiştir ve bu ölümlerin de 19 bin 87’si (%61.5) KOAH nedeniyledir.

• KOAH’ ta doğrudan maliyet (tanı ve tedavi harcamaları) ve dolaylı maliyet (sakatlığın ekonomik sonuçları, kaybedilen iş gücü, erken ölüm, hastalık nedeni ile yapılan aile harcamaları vb) oldukça yüksek düzeylerdedir.

KOAH İÇİN RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?

• Sigara: KOAH gelişimi için tüm dünyada en yaygın görülen risk faktörü sigara dumanıdır. Sigara içiciler, içmeyenlere göre, daha yüksek solunumsal semptom prevalansına ve akciğer fonksiyon anormalliğine ve daha yüksek KOAH mortalitesine sahiptirler. Sigara içme süresi ile KOAH insidansı arasında bağlantı olduğu gösterilmiştir. Diğer tip tütün kullanımı (pipo, puro, nargile vb.) ve çevresel tütün dumanı da akciğerlerin toplam inhale partikül ve gaz yükünü artırarak solunumsal semptomlar ve KOAH gelişimine katkıda bulunabilirler. Günümüzde sigara içiminin, gelişmiş ülkelerde bile, hastaların sadece %50-70’inde KOAH gelişiminden sorumlu olduğu bildirilmiştir.

• Mesleki maruziyet: İşyerlerinde organik ve inorganik tozlara, kimyasal ajanlara ve dumanlara maruziyet, KOAH gelişimi için önemli bir risk faktörüdür. ATS tarafından yayınlanan bir raporda ise mesleki maruziyetin KOAH gelişiminin de %10-20 oranında sorumlu olduğu bildirilmiştir.

• Biyomas: İyi havalanmayan evlerde, iyi çalışmayan sobalar veya açık ateşte yakılan odun, tezek, bitki kökleri ve kömürden kaynaklanan çok yüksek düzeylerde iç ortam hava kirliliği gelişebilmektedir. Tüm dünyada yaklaşık 3 milyar kişi ısınmak ve/veya yemek pişirmek amacıyla biyomas veya kömür kullanmaktadır. Mevcut kanıtlar, biyomas yakıt veya kömürden kaynaklanan iç ortam hava kirliliğinin KOAH gelişimi için önemli bir risk faktörü olduğunu göstermektedir. Hindistan gibi gelişmekte olan ülkelerde ısınma ve yemek pişirme amacıyla kullanılan biyomas yakıt (odun, bitki atıkları, tezek vb.) dumanlarına maruziyetin KOAH gelişiminde %30-50 oranında sorumlu olduğu bildirilmiştir.

• Genetik: Günümüzde en iyi senaryoda bile raporlanan gen ilişkilerinin KOAH ve akciğer kanseri gelişiminin sadece %5-10’unun açıklanmasından sorumlu olabileceğine inanılmaktadır.

• Hava kirliliği: Dış ortam hava kirliliğinin KOAH gelişimindeki rolü iyi bilinmemektedir, fakat sigara dumanı ile karşılaştırıldığında bu riskin düşük olduğu görülmektedir.

• Yoksulluk: Yoksulluk pek çok risk faktörüne maruziyet olasılığını artırdığı için KOAH gelişiminde çok önemlidir.

• Enfeksiyonlar: Çocukluk döneminde geçirilen solunum sistemi enfeksiyonlarının, erişkin dönemde akciğer fonksiyonlarında azalma ve solunumsal semptomlarla ilişkili olduğu bildirilmiştir. Enfeksiyonlar KOAH alevlenmelerinde rol oynamakla birlikte, hastalık gelişimindeki etkileri çok açık değildir. Tüberkülozun hava akımı obstrüksiyonu gelişme riskini 2-6 kat artırdığı bildirilmiştir.

• Cins: KOAH’ın esas olarak bir erkek hastalığı olduğu şeklindeki tarihsel inanışa karşın, son 20 yılda hastalığın prevalansı ve mortalitesi erkeklere göre kadınlarda daha fazla artmıştır. Bu değişiklik büyük oranda son 50 yıldaki sigara içme eğilimlerindeki değişikliğe bağlıdır.

• Yaş: Yaş, KOAH için bir risk faktörüdür. Fakat yaşın yaşam boyu toplam maruziyeti mi yansıttığı, yoksa bizzat yaşlanmanın mı hastalık gelişimine katkıda bulunduğu çok iyi bilinmemektedir. Gebelikte ve çocuklukta akciğer büyümesini etkileyen herhangi bir faktör (annenin sigara içimi, çocuklukta aktif veya pasif sigara dumanına maruziyet, çocukluk astımı, bronşiyal hiperaktivite, çocukluk solunumsal enfeksiyonları vb.), KOAH gelişme riskini arttırma potansiyeline sahiptir.

KOAH TANISI NASIL KONUR?

• Nefes darlığı, kronik öksürük veya balgam çıkarma yakınması olan ve KOAH risk faktörlerine (tütün dumanı, mesleki organik, inorganik toz, duman ve kimyasallar, biyomas yakıt dumanı) maruziyet öyküsü olanlarda KOAH düşünülmelidir.

• Kesin tanı spirometri (solunum fonksiyon testleri) ile konur.

• KOAH’ın klinik görünümü ve KOAH tanı ve değerlendirmesinde spirometri gereklidir ve doğru şekilde yapılması son derece önemlidir.

KOAH GELİŞİMİNE KARŞI NASIL ÖNLEM ALABİLİRİZ?

• Çevresel ve mesleki (organik ve inorganik tozlara, kimyasal ajanlara ve dumanlara) maruziyet azaltılması, tütün kullanımının önlenmesi ve bırakılması.

• Ev içi hava kirliliğine (biyomas) farkındalık arttırılmaya çalışılmalıdır. Hava kirliliği azaltılmalı, aktif tarama yapılmalıdır.”