Gizli şekere dikkat
Çerkezköy Özel Optimed Hastanesi ve Özel Optimed Çorlu Tıp Merkezi’nde görev yapmakta olan Beslenme ve Diyetetik Uzmanı Dyt. Sinem Kaya gizli şeker ve beslenme şekli ile alınabilecek önlemler hakkında bilgiler verdi.
PRE-DİYABET (GİZLİ ŞEKER) NEDİR?
“Şeker hastalığının başlangıç halidir. Yani gizli şekeri olan kişiler şeker hastası olma ihtimali yüksek olan kişilerdir. Gizli şeker, şeker hastalığına dönüşmemesi için bu kişilerin kilo vermesi, sağlıklı beslenmesi, fiziksel aktivite yapması ve endokrin uzmanın vereceği ilacı kullanması gerekir.
GİZLİ ŞEKER NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Açlık kan şekeri 100-126 mg/dl arasında ise sizde gizli şeker var demektir. Ancak açlık kan şekeri bazen normal yani 100 mg/dl'nin altında olduğu halde OGTT denilen şeker yükleme testi sırasında 2. saat kan şekeri 140-200 mg/dl arasında çıkması da sizde gizli şeker olduğunu gösterir.
GİZLİ ŞEKER BELİRTİLERİ NELERDİR?
•Tatlı krizi olması, devamlı tatlı yeme isteği veya açlık atakları olması
•Son zamanlarda aşırı kilo alma veya zayıflama
•Şeker düşmeleri olması
•Gündüzleri uyuklama olması
•Öfkelenme, birden sinirlenme
•Görmede bulanıklık olması
•Terlemenin artması, gece terleme
•Halsizlik, yorgunluk
•Sabah zor kalkmak, zor uyanmak
•Huzursuzluk, sıkıntı olması, psikolojik değişiklik
•Kolay depresyona girme
•Ailede şeker hastası olması
•Çok su içme, sık sık idrara çıkma
ŞEKER HASTALIĞI GELİŞİMİNİ ÖNLEMEK İÇİN BESLENMEDE ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER
•Beyaz ekmek yerine tam buğday veya çavdar ekmeği tüketmek.
•Margarin, iç yağ veya kuyruk yağı yerine zeytinyağı tüketmek.
•Her gün 1 avuç ceviz veya badem yemek
•Nişastalı gıdaları yememek
•Pirinç pilavı yerine bulgur pilavı yemek
•Her gün 5 porsiyon sebze ve meyve tüketmek
•Kızartma yerine ızgara veya buharda pişmiş yemekleri tercih etmek
•Tatlı yerine meyve yemek
•Asitli içecekleri tüketmemek
•Kahve ve çay yerine bitki çayı tercih etmek
•Haftada 1 defa kırmızı et diğer günler tavuk veya balık tercih etmek
•Pasta, kek, börek ve dondurma tüketmemek
•Fast-food tarzı yemeklerden kaçınmak
•Öğünlerde bol salata tüketmek
•Meyve suyu yerine meyveyi kabuğu ile yemek
•Kuru baklagilleri sık tüketmek
•Tuz miktarını azaltmak
PRE-DİYABETTE BESLENME
Kişiye göre hazırlanmış bir beslenme programı diyabetlilerin sağlıklı ve kaliteli bir yaşam tarzı gösterebilmeleri için tedavinin temelini oluşturmaktadır. Her kişi birbirinden farklı olduğu için diyabetli bireylerin diyetleri de yaşam şekillerine göre farklılık gerektirir. Diyabetliler için bir tek diyet örneği yoktur. Beslenme planı hazırlanırken en önemli nokta aksi bir durum yoksa diyabetli kişinin vücut ağırlığını korumaya yönelik olmalıdır. En az 5 öğün olacak şekilde beslenmelidir. Protein, karbonhidrat ve yağlar gereksinmeleri karşılayacak düzeylerde diyette yer almalıdır. Alkol tüketimi sınırlandırılmalıdır. Beslenme planı yeterli ve dengeli olacak şekilde hazırlandığında kan şekeri normal seviyelerde kalır. Bazı diyabetlilerin doğru vücut ağırlıklarını sağlayarak hipertansiyon ile ilgili rahatsızlıklarında iyileşme olduğu görülmüştür.
Karbonhidratlar: Toplam alınan günlük kalorinin yaklaşık % 50- 60 karbonhidratlardan sağlanmalıdır. Lif oranı yüksek, rafine olmamış, kepekli ekmek, kepekli pirinç, makarna kuru baklagiller gibi kompleks karbonhidratlar tercih edilmelidir. 1 gram karbonhidrat ile 4 kalorilik enerji sağlanmış olur.
Şeker: Meyveden gelen şeker saf şekere göre kan şekerini daha az yükseltir. Bu nedenle yanında proteinli bir besin ile meyve tüketilmesi ara öğünlerde tercih edilmelidir, kabuğu ile yenebilen meyvelerin soyulmadan yenilmesi lif açısından iyi olur ve kan şekerinin hızlı yükselmesini engeller.
Proteinler: Günlük alınan toplam kalorinin % 12- 15’i proteinlerden gelecek şekilde ayarlanmalıdır. 1 gram protein ile yine 4 kalorilik enerji sağlanmış olur.
Yağlar: Günlük alınan enerjinin % 30’u yağlardan gelecek şekilde düzenlenmelidir. 1 gram 9 kalorilik enerji sağlar. Doymuş yağ yerine doymamış yağlar olarak nitelendirilen sıvıyağ tüketimini arttırmak uygun olacaktır. Sebze yemeklerine koyacağınız yağ miktarını 1 kg sebzeye 2 çorba kaşığı sıvıyağ olacak şekilde ayarlamalısınız.
Lif: Lif yani posa vücutta bir süpürge görevindedir. Vücut tarafından emilmedikleri içinde kompleks karbonhidratlar olarak beslenmede yer almalıdır. Meyveler, sebzeler ve kuru baklagiller posadan zengin besin öğeleridir. Posa karbonhidrat emilimini yavaşlatarak kan şekerinin hızla yükselmesini engeller Günlük alınan posa miktarı 20- 30 gram olacak şekilde ayarlanmalıdır.”
PRE-DİYABET İÇİN ÖRNEK MENÜ
Kahvaltı:
1 adet haşlanmış yumurta + 1 kibrit kutusu büyüklüğünde peynir + 1 dilim tam buğday ekmeği + Sınırsız çiğ sebze + 1 su bardağı süt veya şekersiz çay + 2 adet ceviz veya 5 adet zeytin
Ara: 10 tane çiğ badem veya fındık + 1 su bardağı süt
Öğle:
1 kase yoğurt + 8 yemek kaşığı sebze yemeği (susuz) + Bol yeşillikli salata + 1 kase çorba + 1 dilim tam buğday ekmeği
Ara: 1 meyve + 1 su bardağı ayran
Akşam:
1 kase yoğurt + 3 köfte büyüklüğü kadar et veya tavuk veya balık veya 8 yemek kaşığı kuru baklagil yemeği + 1 kase çorba + Bol yeşillikli salata + 1 dilim tam buğday ekmeği
Ara: 1 meyve + 4 yemek kaşığı yoğurt
“Şeker hastalığının başlangıç halidir. Yani gizli şekeri olan kişiler şeker hastası olma ihtimali yüksek olan kişilerdir. Gizli şeker, şeker hastalığına dönüşmemesi için bu kişilerin kilo vermesi, sağlıklı beslenmesi, fiziksel aktivite yapması ve endokrin uzmanın vereceği ilacı kullanması gerekir.
GİZLİ ŞEKER NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Açlık kan şekeri 100-126 mg/dl arasında ise sizde gizli şeker var demektir. Ancak açlık kan şekeri bazen normal yani 100 mg/dl'nin altında olduğu halde OGTT denilen şeker yükleme testi sırasında 2. saat kan şekeri 140-200 mg/dl arasında çıkması da sizde gizli şeker olduğunu gösterir.
GİZLİ ŞEKER BELİRTİLERİ NELERDİR?
•Tatlı krizi olması, devamlı tatlı yeme isteği veya açlık atakları olması
•Son zamanlarda aşırı kilo alma veya zayıflama
•Şeker düşmeleri olması
•Gündüzleri uyuklama olması
•Öfkelenme, birden sinirlenme
•Görmede bulanıklık olması
•Terlemenin artması, gece terleme
•Halsizlik, yorgunluk
•Sabah zor kalkmak, zor uyanmak
•Huzursuzluk, sıkıntı olması, psikolojik değişiklik
•Kolay depresyona girme
•Ailede şeker hastası olması
•Çok su içme, sık sık idrara çıkma
ŞEKER HASTALIĞI GELİŞİMİNİ ÖNLEMEK İÇİN BESLENMEDE ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER
•Beyaz ekmek yerine tam buğday veya çavdar ekmeği tüketmek.
•Margarin, iç yağ veya kuyruk yağı yerine zeytinyağı tüketmek.
•Her gün 1 avuç ceviz veya badem yemek
•Nişastalı gıdaları yememek
•Pirinç pilavı yerine bulgur pilavı yemek
•Her gün 5 porsiyon sebze ve meyve tüketmek
•Kızartma yerine ızgara veya buharda pişmiş yemekleri tercih etmek
•Tatlı yerine meyve yemek
•Asitli içecekleri tüketmemek
•Kahve ve çay yerine bitki çayı tercih etmek
•Haftada 1 defa kırmızı et diğer günler tavuk veya balık tercih etmek
•Pasta, kek, börek ve dondurma tüketmemek
•Fast-food tarzı yemeklerden kaçınmak
•Öğünlerde bol salata tüketmek
•Meyve suyu yerine meyveyi kabuğu ile yemek
•Kuru baklagilleri sık tüketmek
•Tuz miktarını azaltmak
PRE-DİYABETTE BESLENME
Kişiye göre hazırlanmış bir beslenme programı diyabetlilerin sağlıklı ve kaliteli bir yaşam tarzı gösterebilmeleri için tedavinin temelini oluşturmaktadır. Her kişi birbirinden farklı olduğu için diyabetli bireylerin diyetleri de yaşam şekillerine göre farklılık gerektirir. Diyabetliler için bir tek diyet örneği yoktur. Beslenme planı hazırlanırken en önemli nokta aksi bir durum yoksa diyabetli kişinin vücut ağırlığını korumaya yönelik olmalıdır. En az 5 öğün olacak şekilde beslenmelidir. Protein, karbonhidrat ve yağlar gereksinmeleri karşılayacak düzeylerde diyette yer almalıdır. Alkol tüketimi sınırlandırılmalıdır. Beslenme planı yeterli ve dengeli olacak şekilde hazırlandığında kan şekeri normal seviyelerde kalır. Bazı diyabetlilerin doğru vücut ağırlıklarını sağlayarak hipertansiyon ile ilgili rahatsızlıklarında iyileşme olduğu görülmüştür.
Karbonhidratlar: Toplam alınan günlük kalorinin yaklaşık % 50- 60 karbonhidratlardan sağlanmalıdır. Lif oranı yüksek, rafine olmamış, kepekli ekmek, kepekli pirinç, makarna kuru baklagiller gibi kompleks karbonhidratlar tercih edilmelidir. 1 gram karbonhidrat ile 4 kalorilik enerji sağlanmış olur.
Şeker: Meyveden gelen şeker saf şekere göre kan şekerini daha az yükseltir. Bu nedenle yanında proteinli bir besin ile meyve tüketilmesi ara öğünlerde tercih edilmelidir, kabuğu ile yenebilen meyvelerin soyulmadan yenilmesi lif açısından iyi olur ve kan şekerinin hızlı yükselmesini engeller.
Proteinler: Günlük alınan toplam kalorinin % 12- 15’i proteinlerden gelecek şekilde ayarlanmalıdır. 1 gram protein ile yine 4 kalorilik enerji sağlanmış olur.
Yağlar: Günlük alınan enerjinin % 30’u yağlardan gelecek şekilde düzenlenmelidir. 1 gram 9 kalorilik enerji sağlar. Doymuş yağ yerine doymamış yağlar olarak nitelendirilen sıvıyağ tüketimini arttırmak uygun olacaktır. Sebze yemeklerine koyacağınız yağ miktarını 1 kg sebzeye 2 çorba kaşığı sıvıyağ olacak şekilde ayarlamalısınız.
Lif: Lif yani posa vücutta bir süpürge görevindedir. Vücut tarafından emilmedikleri içinde kompleks karbonhidratlar olarak beslenmede yer almalıdır. Meyveler, sebzeler ve kuru baklagiller posadan zengin besin öğeleridir. Posa karbonhidrat emilimini yavaşlatarak kan şekerinin hızla yükselmesini engeller Günlük alınan posa miktarı 20- 30 gram olacak şekilde ayarlanmalıdır.”
PRE-DİYABET İÇİN ÖRNEK MENÜ
Kahvaltı:
1 adet haşlanmış yumurta + 1 kibrit kutusu büyüklüğünde peynir + 1 dilim tam buğday ekmeği + Sınırsız çiğ sebze + 1 su bardağı süt veya şekersiz çay + 2 adet ceviz veya 5 adet zeytin
Ara: 10 tane çiğ badem veya fındık + 1 su bardağı süt
Öğle:
1 kase yoğurt + 8 yemek kaşığı sebze yemeği (susuz) + Bol yeşillikli salata + 1 kase çorba + 1 dilim tam buğday ekmeği
Ara: 1 meyve + 1 su bardağı ayran
Akşam:
1 kase yoğurt + 3 köfte büyüklüğü kadar et veya tavuk veya balık veya 8 yemek kaşığı kuru baklagil yemeği + 1 kase çorba + Bol yeşillikli salata + 1 dilim tam buğday ekmeği
Ara: 1 meyve + 4 yemek kaşığı yoğurt
