Bağımsız Türkiye Cumhuriyeti'nin tapu senedi olan Lozan Antlaşması 100.yılını kutlamanın haklı gururunu ve onurunu yaşıyoruz.Kutlu olsun. Başta büyük Önderimiz Mustafa Kemal Atatürk ve Lozan kahramanı İsmet İnönü olmak üzere tüm vatan kahramanlarımızı saygıyla, minnetle, rahmetle anıyoruz
Parçalanmış bir devletin küllerinden genç bir cumhuriyeti doğuran Milli Mücadele'nin muharebelerdeki kazanımlarını, masada elde edilmiş birçok zafer tamamlamıştır. Masada elde edilen bu zaferlerin başında, İsmet İnönü'nün on devletin temsilcisiyle 100 yıl önce bugün imzaladığı Lozan Antlaşması gelir.
Lozan Barış Antlaşması, 24 Temmuz 1923’te TBMM temsilcileri ile Fransa, Japonya, İngiltere, Yunanistan, Bulgaristan, Romanya, Belçika, Portekiz, Yugoslavya ve S.S.C.B. temsilcileriyle imzalanmış olan bir barış antlaşmasıdır.
Lozan Barış Antlaşması’na TBMM adına İsmet İnönü, Rıza Nur, Hasan Saka ve 19 diğer temsilci katılmıştır. TBMM konferansa Misak-ı Milli’yi gerçekleştirmek, Ermeni devletinin kurulmasını engellemek, kapitülasyonları kaldırmak ve Devletler ile sorunları çözmek amacıyla katılmıştır.
Bazı konularda antlaşma sağlanmasına rağmen; Osmanlı borçları, Musul, Boğazlar, Kapitülasyonlar gibi konularda sonuç alınmayınca 4 Şubat 1922’de konferans dağılmıştır.
Türk Ordusu İstanbul, Boğazlar ve Musul üzerine harekete geçmek için hazırlıklara başlanmıştır .İki tarafta savaşı göze alamadıkları için Fransa’nın isteği ile 23 Nisan 1923’te tekrar toplanılmıştır.
24 Temmuz 1923’te Lozan Barış Antlaşması imzalanmıştır. 143 maddeden oluşan ve 4 bölüm halinde düzenlenen antlaşmanın maddeleri şöyledir:
1)Sınırlar:
*Trakya Sınırı: Karaağaç Türkiye’de kalacak ve Meriç Nehri sınır olacaktı. İmroz,
Bozcaada ve Tavşan adaları dışındaki Ege Adaları Yunanistan’a bırakılacaktı. Buna karşılık
Midilli, Sakız, Sisam ve Nikarya adaları asker ve silahtan arındırılacaktı. Bu arada Türkiye, Kıbrıs ve Mısır’ın İngiliz yönetimine geçtiğini kabul edecekti.
* Suriye Sınırı: 20 Ekim 1921’de Fransa ile TBMM Hükümeti arasında imzalanan Ankara
İtilafnamesi’nde kabul edilen sınır aynen benimsenecekti.
* Irak Sınırı (Musul Sorunu): Konferansın bitiminden 9 Ay sonra yapılacak olan Türk-
İngiliz ikili görüşmelerinde çözümlenecek; anlaşma sağlanamazsa çözüm Milletler
Cemiyeti’nin kararına bırakılacak.
2) Boğazların Statüsü:
İtilaf Devletlerinin işgali tümüyle kalkacak ve Boğazlar Türkiye’nin başkanlığındaki
uluslararası bir komisyon tarafından yönetilecekti. Bu komisyonda Türk temsilcinin yanı sıra
Fransa, İngiltere, İtalya, Japonya, Rusya, Yunanistan, Bulgaristan, Romanya ve Sırbistan’ın
temsilcileri bulunacaktı. Ayrıca Çanakkale mıntıkasında sahilden 20 kilometrelik bir bölge ile İstanbul Boğazının her iki tarafının 15 kilometrelik mıntıkası asker ve silahtan arındırılacaktı.
3) Ekonomik ve Mali Hükümler:
Kapitülasyonlar bütün sonuçlarıyla kaldırılacaktır. Ancak bazı Batılı uzmanlar Türk adliyesini düzenlemek için 5 yıl süreyle Türkiye’de danışmanlık görevi yapacaklardı.
* Osmanlı Borçları, Osmanlı Devletinden ayrılan ülkeler arasında paylaşılacak ve
Türkiye’nin payına düşen borçların ödenmesi belirli taksitlere bağlanacaktır.
* Yunanistan’dan istenen tamirat bedeli karşılığında Karaağaç Türkiye’ye verilecektir.
4) Azınlıkların Statüsü:
Türkiye içinde yaşayan Müslüman olmayan azınlıklar hukuken ve fiilen Türk uyruklu sayılacaklar ve kendileri için her türlü hayır kurumu ve okul açabileceklerdir.
Türkiye’de yaşayan Rumlarla Yunanistan’da yaşayan Türkler karşılıklı olarak değiştirileceklerdi. İstanbul’da yaşayan Rumlarla, Batı Trakya’da yaşayan Türkler bu değiş-tokuşun dışında tutulacaklardı.
Musul, Ege Adaları, Boğazlar (Montrö’de çözülecek), Patrikhane, Suriye Sınırı, Batı Trakya konuları Lozan Barış Antlaşması’nda TBMM’nin istediği gibi çözülemeyen konulardır.
Patrikhane, Ermeni meselesi, Kapitülasyonlar, Boğazlar, Azınlıklar, Yabancı okullar, Adalar, Dış borçlar konuları, Lozan'da çözülen konulardır.
1. Dünya Savaşı’nın ardından yapılan son barış antlaşması Lozan ile Misak-ı Milli büyük ölçüde gerçekleşmiştir. Misak-ı Milli tüm dünya devletleri tarafından kabul edilmiş,
yeni Türk devletinin varlığı ve bağımsızlığı tanınmıştır. Günümüze kadar süren, süresiz nitelikteki antlaşmadır. Çıkarları en çok zedelenen devlet İngiltere olmuştur. Bu antlaşma sömürge altındaki milletlere umut ve örnek olmuştur.
Türkiye'nin tapu senedi” olarak gösterilen Lozan için Ulu Önder Atatürk, Nutuk'ta şöyle diyor: “Bu antlaşma, Türk Milleti'ne karşı, yüzyıllardan beri hazırlanmış ve Sevr Antlaşması ile tamamlandığı sanılmış büyük bir suikastın sonuçsuz kaldığını bildirir bir belgedir. Benzeri görülmemiş bir siyasi zafer eseridir!”
“Lozan Türk tarihinde bir dönüm noktasıdır” diyen Atatürk, 26 Temmuz 1927'de Lozan'ın “milli bayram” olarak kutlanmasını ister. Lozan, 1924-1950 arasında, tam 27 yıl, resmen olmasa da fiilen milli bayram olarak kutlanmıştır.
Şevket Süreyya Aydemir, "İkinci Adam" adıyla üç ciltlik biyografisini yazdığı İnönü'nün müzakerelerde gösterdiği direnci, "Yakın tarihimizde bir başka müdahalesi olmasaydı bile İsmet Paşa, yalnız Lozan'daki mihnetleri, direnişleri ile, unutulması mümkün olmayacak bir yer işgal edebilirdi" diye anlatır.
Türk ordusunun Mudanya Mütarekesi sırasında kendi süngüsü ile çizmiş olduğu sınırlar Lozan’da taviz verilmeden savunulmuştur. Lozan Antlaşması’yla Boğazlar üzerindeki İngiltere’nin üstün kontrolü kaldırılmıştır. Lozan’da gizli hüküm yoktur. 100’üncü yılda gizli maddeler olduğunu savunan, açığa çıkmasından bahsedenler yalnız ve ancak hayalperestlerdir.
